فروشگاه آنلاین نرم افزار و بازی

سند باز خواست ناصرالدين شاه از استاندار خراسان

سوء سلوك آصف الدوله شيرازي (ميرزا عمدالرهاب ) كه از سال 1301 قمري استاندار خراسان بود به مردم و فرمانداران خراسان و نمايندگان سياسي انگليس و روسيه در مشهد ، قصور و عدم تسلط او در امور استان بخصوص تجاوز روس ها از مرز زورآباد «جنت آباد» به خاك خراسان سبب شده بود ،كه ناصر الدين شاه ،آصف الدوله را مورد باز خواست شديد قرار دهد . و براي هر يك از موارد بازخواست توضيحاتي از وي بخواهد .

آصف الدوله ضمن تلگراف رمزي ، نسبت به موارد بازخواست توضيحات بي سروته داده ، كه نمايان گر وضع امور خراسان در دوران استانداري او و طرز كار وميزان آگاهي و تسلط آصف الدوله به منطقه ي مهم و حساس مرزي خراسان است ، تملق و چاپلوسي آصف الدوله ،در اين تلگراف ، ناصرالدين شاه راتحت تأثير قرارداده ، و موافقت او را درباره ي وعده هاي پوچ خود جلب مي نمايد .

نكته اي كه در اين گزارش توجه هر خواننده را معطوف به خودمي سازد ،ناآشنايي آصف الدوله استاندار را به موقعيت جغرافيايي مناطق حوزه ي مأموريتش مي باشد ،كه ناصر الدين شاه تذكر مي دهد ، كه دهنه ذوالفقار در مرز زورآباد قراردارد نه در مرز درگز ، و ضمن دستوراتي كه در حاشيه گزارش او صادر نموده ، استاندار را به محل دهنه ذوالفقار متوجه كرده ، اين است نمونه اي از وضع كار زمام دار امور مردم ناحيه ي مهمي از كشور .

متن تلگراف آصف الدوله استاندار خراسان در جواب مداخذه ناصر الدين شاه چنين است :

«29 شهر جمادي ادلاولي 1302 هـ .ق

حضور اقدس همايون روحنافراه قربان خاك پاي اقدس همايونت گردم ، دستور العمل مفصل را زيارت كرده ، به ذات الهي نكات و وقايعي كه در هر جزو به نظر مبارك رسيده ، غلام كه حاضر وشب و روز مشغول است ، غير آن رانفهميده و تمام را ان اشاالله تعالي بخوبي اجرا خواهد داشت ،پاره پي را فقره به فقره با چاپار بيست وششم ، عرايض خوب و مطالب مهم غالب باسند عرض شده از نظر انور همايوني مي گذرد تمام فتنه از اين خبيث شهاب الملك (1) بوده مسلم شد ، از روز ورود مشغول بوده ،همه از او فريفته ، تلگرافچي ، بيگلربيگي ، نصره الملك (2) ، عماد الملك (3) و نصرالله خان را او وحشت داده ، ملاها ، سر كشيك ها تمام حالات او را بروز مي دهند ، و غلام تصور نمي كرد بحمدالله تعالي رفع شد .

با عضدالدوله (5) هم همين طور كه فرموده ايد حركت مي كنم بي كم و زياد ، گله از او كردم ، اظهار خجلت كرد ،و زياد ترسيده بود ، اطمينان دادم ، ليكن همان صورت است ، تمام جواب و سئوال اجزاي آستانه با خود غلام است ، و در كمال خوبي بعد از دو سه مرتبه آمدن ملاها به ارك بمعارف ، ملاهايي كه ديدن كرده ، باز ديد كردم ،‌و هر شب يكي از آنها در منزل غلام است .

نصره الملك سه روز ديگر ان اشا الله تعالي وارد مي شود بقدري به او محبت ومهرباني كنم كه شكرهاي او بعرض برسد . چرا نكنم (؟) همچنين عمادالملك بد بخت را .

در فقره رفتن سفر ،بسيار رأي مبارك صحيح است ، و به اين طولاني لازم نيست ، عيب و دردمي شود . از كار دور مي شوم ، به كمال اختصار مي روم قوچان سه شب مي مانم .

شجاع الدوله (6) را هم مهرباني مي كنم ، سهام الدوله (7) مي آيد ،‌به او هم مهرباني ميشود .

كليات دستورالعمل ساليانه هر دو را مي دهم.

شجاع الدوله را همراه به درگز مي برم ، محض ريختن ترس محمد علي خان (1) و درگزي ها ، قرار كار ماليات و همه چيز درگز را مي دهم . مي روم به كلات ، قرار همه كار كلات را هم بحول الله تعالي مي دهم .از هر جهت به نمك همايون مبلغ زياد خلاع (2) براي زن و مرد اين دو محل حاضر كرده ام ، طوري كنم كه اين دو محل همه جان فشان دولت خود شوند ، روزنامه و كتابچه «گزارش » و عرايض آنها به حضور مبارك مي رسد .

اما حالت تمام خراساني ، يك جسارت مي كنم و باز اطلاع خاطر همايون راگواه مي گيرم ، هر كس هر چه مي خواهد بگويد ، به نمك همايون تمام خراسان امروز ، با روزي كه غلام وارد شده طوري است ، كه اگر دولت ده آدم كافي را مي فرستاد و دولت هزار تومان و ده هزار قشون مي فرستاد اين طور نمي كرد ، يك غفلت غلام ، چهل روز غلام را مشغول داشت ،و اين حرف هاي لغو در دهن (اهالي)هاافتاد.بعضي مردم بيچاره را وحشت دادند، بحمدالله تعالي همه رفع شد،بقيه راهم رفع مي‌كنم.

اما بابي هاي سبزوار ، همان است كه عرض كردم ، به دو كاغذ چسباندن به ديوار نمي شود متعرض شد ، مخفي به حاجي فرامرز خان (3) نوشتم ، روز و شب مراقب باش ، مسلم كه فهميدي يكي اظهار بابي گري كرد ، فوراً گرفته به مشهد بفرست ، هم عاقل است ، هم بلد شهر است ، هم هر دو طايفه و غرض هر دو طايفه را مي داند ، عباس آبادي ، جنساً شرور و هرگز حاكم نداشته اند ، حاكم تعين كرده به محمد رضا خان سر كرده سپردم رفتند ، ان اشاالله منظم خواهد شد .